|
|
|
|
De tak Jan Thomas van de IJsselsteinse familie
Janna Wartels en haar familie |
Voorouders van eldersDe wortels van de tak Jan Thomas van de IJsselsteinse familie liggen voor het allergrootste deel in de provincies Utrecht en Zuid-Holland. Toch hebben de leden van die tak ook voorouders die van elders kwamen: uit Zeeland, de Achterhoek en zelfs uit Duitsland. Dat heeft te maken met het huwelijk in 1741 van Willem Beijen (8.2) (1719-1780) uit Benschop met Janna Wartels, die afkomstig was uit Vlissingen.Willem en Janna worden genoemd in het laatste deel van de pagina Harman, Dirck en Willem Beijen uit Benschop. Hun huwelijk roept de vraag op hoe zij met elkaar in contact zijn gekomen. Tussen Benschop en Vlissingen lag in de achttiende eeuw een afstand van op zijn minst twee dagreizen. Er waren destijds weinig contacten tussen mensen die in verschillende delen van het land woonden. Deze pagina laat zien dat er in de familie van Janna Wartels juist wel diverse contacten over langere afstanden waren. De ouders van Janna WartelsJanna Wartels werd op 6 november 1715 gedoopt in Vlissingen. Haar ouders waren Laurens Wartels en Anna Maria Vermeulen, die op 26 januari 1704 in Vlissingen waren getrouwd. Volgens het trouwboek was Laurens een 'jonge man' (een man die niet eerder getrouwd was geweest) uit 'Scraplo' en was hij 'serjant' onder de generaal-majoor Spar.
Anna Maria was een 'jonge dochter' (een vrouw die niet eerder getrouwd was) uit Vlissingen. Zij woonde op de Oude Markt. Laurens Wartels: een militair uit SchraplauDe plaats 'Scraplo', waar Laurens Wartels volgens het trouwboek vandaan kwam, heet in werkelijkheid Schraplau. Het ligt in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt, ten westen van de stad Halle.
Omstreeks 1989 heeft Wim Bos uit Leusden getracht uit te vinden of Laurens Wartels inderdaad in Schraplau is geboren. De toenmalige predikant van de Evangelische Stadtkirche St. Joannis kon in de doop-, trouw en begraafboeken van zijn kerk uit de jaren 1650-1704 niets over Laurens vinden. Wel vond hij een andere interessante vermelding in het doopboek: Den 3. Decembris anno 1687 ist Hans Warthels, eines Churbrandenburgisches Musquetiers Weib Maria Regina des hiesigen Unteramts Landsknechts Tochter mit einen Sohn niederkommen, welcher den 5 huius mensis war den 2. Adventssonntag getauffet und JOHAN CHRISTOPH genannt worden. Hieruit blijkt dat op 3 december 1687 een zekere Maria Regina in Schraplau bevallen is van een zoontje dat bij de doop de namen Johan Christoph kreeg. Zij was getrouwd met de uit het keurvorstendom Brandenburg afkomstige musketier Hans Warthels en ze was een dochter van een plaatselijke landsknecht. Volgens Wikipedia was een landsknecht een soldaat die bewapend was met een lans of piek. Het is niet zeker dat Laurens Wartels ook een zoon was van Hans Warthels en Maria Regina, maar het lijkt wel tamelijk waarschijnlijk. In het Vlissingse trouwboek staat niet met zoveel woorden dat Laurens geboren is in 'Scraplo'; het zou ook kunnen zijn dat hij er alleen is opgegroeid. Hans Warthels is als militair waarschijnlijk vaak van standplaats gewisseld. Als Laurens inderdaad een zoon was van Hans en Maria Regina, dan had hij zijn keus om in het leger te gaan niet van een vreemde. Zowel Hans Warthels als de vader van Maria Regina had immers ook als militair gediend. Sergeant in het Nederlandse legerVoor de napoleontische tijd was het heel gebruikelijk dat mannen uit Midden- en Noord-Europa naar Nederland kwamen om dienst te doen als militair of zeeman. Nederland was relatief welvarend en er waren veel mensen nodig. Er bestond nog geen militaire dienstplicht, en bij het aannemen van mensen voor het leger en de vloot werd niet of nauwelijks naar hun afkomst gekeken.In 1701 brak de Spaanse Successieoorlog uit. De Republiek stond samen met Engeland, Pruisen en Oostenrijk tegenover Frankrijk en Spanje. De strijd werd op verschillende fronten gevoerd, onder andere in de Zuidelijke Nederlanden. De strijd ging daar vooral tussen de Republiek en Frankrijk. De komst van Laurens Wartels naar Nederland zou met die oorlog te maken kunnen hebben gehad. Zijn eerste nu bekende vermelding stamt uit 1702. Laurens diende toen in de rang van sergeant op het Zeeuwse oorlogsschip Eerste Edele. In 1703/1704 had hij dezelfde functie op het fluitschip Hercules, en in 1706 op het snauwschip Roosendaal. Hij behoorde niet tot het vlootpersoneel: hij diende op die schepen als militair (marinier) in een regiment dat onder het bevel stond van de baron Van Sparre, die met een iets andere schrijfwijze ook genoemd werd bij de trouwinschrijving van Laurens. Het regiment van Van Sparre speelde ook een belangrijke rol bij belegeringen en veldslagen in de Zuidelijke Nederlanden. Waarschijnlijk heeft Laurens Wartels daar ook aan deelgenomen. Een aantal jaren later werd Laurens genoemd in de handelingen van de Staten van Zeeland van 1 december 1712. Hij was sergeant in de compagnie van kapitein Thomas Kemp en had verzocht om de leiding te krijgen over een vacant vendel. Dat verzoek werd aangehouden voor nader overleg. Het is niet bekend wat dat overleg heeft opgeleverd. Een fatale reis naar de Stille Zuidzee
In 1724 nam Laurens Wartels als hofmeester deel aan een expeditie van de Middelburgse Commercie Compagnie naar de Stille Zuidzee. De expeditie werd een falikante mislukking. De meeste opvarenden overleefden het niet. Laurens kwam in 1725 door honger en kou om het leven op het onbewoonde eiland Nuestra Seņora del Socorro voor de kust van Chili waar hij samen met twee anderen was achtergebleven.
Een artikel dat ik over Laurens Wartels en zijn dramatische laatste reis heb geschreven kan hier worden gedownload. Het eiland Nuestra Seņora del Socorro heet tegenwoordig Guamblin. Informatie over dat eiland staat op Wikipedia. Daar wordt ook de reis van Laurens Wartels genoemd. Anna Maria Vermeulen en haar oudersZoals hierboven vermeld kwam Anna Maria Vermeulen, de vrouw van Laurens Wartels, uit Vlissingen. Haar ouders, Jan Vermeulen en Hermanna Lucretia Dull, waren op 13 juni 1685 in ondertrouw gegaan in Groenlo en op 30 juni van dat jaar getrouwd in Sluis in Staats-Vlaanderen. Dat waren dus twee ver uit elkaar liggende plaatsen.De verklaring voor die grote afstand was dat Jan Vermeulen, die vermoedelijk in Sluis was geboren, militair was. Militairen deden meestal dienst in veel verschillende garnizoensplaatsen. Daardoor vonden ze vaak een levenspartner ver van hun geboorteplaats. Hermanna Lucretia was waarschijnlijk rond 1665 in Groenlo geboren. Zij was een van de kinderen van Andries Dull, mogelijk uit zijn huwelijk met Geesken van Eijbergen. Nadat ze getrouwd waren woonden Jan en Hermanna Lucretia in Sluis, Veere, Vlissingen en Middelburg. Het is niet zeker dat Anna Maria, zoals de vermelding j:d: van Vliss: in het trouwregister lijkt te suggereren, in Vlissingen is geboren. Het zou ook kunnen zijn dat ze er niet is geboren, maar wel is opgegroeid. Kinderen van Laurens en Anna MariaJanna Wartels was niet het enige kind van Laurens Wartels en Anna Maria Vermeulen, maar ze is wel de enige van wie iets over de geboorte of de doop bekend is. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de originele doopboeken van Vlissingen in 1809 bij een brand verloren zijn gegaan. Later is geprobeerd ze te reconstrueren aan de hand van losse doopbriefjes, maar dat leverde geen compleet overzicht op.Uit de helaas nogal fragmentarische Zeeuwse archieven, die ook getroffen zijn door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, blijkt dat Laurens Wartels en zijn vrouw ten minste drie kinderen moeten hebben gehad van wie de doopinschrijvingen verloren moeten zijn gegaan. Twee kinderen overleden heel jong. Een zoon Jan werd op 7 november 1705 in Vlissingen begraven. Gezien de trouwdatum van zijn ouders zal hij nog heel jong zijn geweest. Een dochter Joanna werd op 12 september 1709 begraven. Zij zal hooguit een paar jaar oud zijn geweest. Er was ook een zoon Thomas Wartels, die wel volwassen werd. Hij werd meester-kleermaker in Middelburg. Daar overleed hij in februari 1742. Hij moet toen nog pas een twintiger of begin dertiger zijn geweest. Uit het feit dat zijn moeder Anna Maria Vermeulen zijn erfgenaam was, blijkt dat hij niet getrouwd was. In 1739 vermeldde Thomas Kemp, die hierboven werd genoemd als kapitein van de compagnie waarin Thomas' vader Laurens Wartels diende, Thomas op in zijn testament. Daarbij werd vermeld dat Thomas Kemp bij zijn doop als peter was opgetreden. Opvallend was dat Thomas in dat testament werd aangeduid als Jan Thomas Wartels. Misschien was hij inderdaad gedoopt als Jan Thomas, maar werd de naam Jan in de praktijk meestal weggelaten. Dat is dan een goede verklaring voor de voornamen van zijn neefje Jan Thomas Beijen, die een jaar na het overlijden van (Jan) Thomas Wartels in Benschop werd geboren. Uit Vlissingen en Groenlo naar BenschopDe verklaring voor het contact van de Vlissingse Janna Wartels met het ver daarvandaan gelegen dorp Benschop is dat twee oudtantes van haar, beiden zusters van haar grootmoeder Hermanna Lucretia Dull, in het verleden in Benschop waren komen wonen. Maar natuurlijk roept ieder antwoord een volgende vraag op. In dit geval: hoe zou het eerste contact tussen de in Groenlo wonende familie Dull en het dorp Benschop zijn ontstaan? Die vraag is nog niet beantwoord.Josina Maria Dull uit Groenlo trouwde omstreeks 1679 met de chirurgijn Jacob Graves uit Benschop. Jacob Graves was een tijd- en plaatsgenoot van Harman Beijen (6.15). Ze waren niet alleen beiden actief als chirurgijn, maar ook als dorpsbestuurder. Dat ze soms ook concurrenten waren, blijkt uit het verhaal onder het kopje 'Een proces wegens belediging' op de pagina Harman, Dirck en Willem Beijen uit Benschop. Ook de latere generaties van de families Beijen en Graves in Benschop hadden veel met elkaar te maken. Een andere oudtante van Janna, Christina Dull, trouwde in 1694 in Benschop met Jacobus Tack. Zij bleef daar de rest van haar leven wonen. Uit diverse vermeldingen blijkt dat zij veel contacten met de familie Beijen had. Het is niet duidelijk of Janna Wartels pas vanaf haar huwelijk met Willem Beijen in Benschop woonde of daar al eerder is komen wonen. Ook haar moeder Anna Maria Vermeulen woonde in ieder geval vanaf 1741 in Benschop. Zij overleed daar in 1747. |
|
De volgende pagina De voorpagina |
Het inhoudsoverzicht De bovenkant van de pagina |
Zoeken op deze website Contact |